Waa maxay vitamins yada jirkeenu u baahan yahay

Jawaab ta su aashan waa ay iska
fududahay, oo waxaa waaye
Dhamaantood ayaan u baahannahay.
maxaa yeelay mid kasta oo kamid ah
qeybaha kala gadisan ee aay Vitamins-ka
leeyihiin wuxuu wax tar weyn u leeyahay qeybaha jirka, marka eey
jirkeena ka maqan yihiin vitamis-ka
waxaan dareemaynaa xaalado aan aheyn
xaaladihii caafimaad qabka ahaa ee aan
ku sugnaan jirney ee caadiga aheyd sida
1:anagoo dareena caajis fara badan 2: fir fircooni la’aan
3: jirka oo ku noqda sidii wax ku ja jaban
oo kale.
Xaaladaa cudurka ah ee aan kor ku soo
xusnay kana dhalatay Vitamin la’aanta
ayaa waxaa loo yaqaanaa “Deficiency Diseases”
VITAMINS YADU MAXEEY YIHIIN?
INTEENA KA HELI KARNAA?
Xaqiiq dii vitamins yadu waa sheeyo ama
wax yaabo jirka aad ugu baahan yahay,
uuna shaqeyn Karin la’aantooda si jirka uu u qabto Shaqooyin iyo wax yaabo kala
duwan oo asaasi ah. Meelaha aynu ka heli
karnana waa
cuntada aynu cunno. Hadaba cuntooyin
Aan ka dhex heli karno vitamins-kaa
muhiimka ah, ayaa waxaa loo kala qeey biyaa afar qeybood oo kala aha sidan soo
socota:
1)KOOXDA Qudaarta (The Fruit and
Vegetable group)
qeybtan ayaa waxaa soo hoos
galaya dhamaan wixii qudaar ah ama faakihaad ah ee bini aadamka cuno
wax tarkana u leh sida
A: Karootada
B: Ansalaatada
C: Bagalka
D: Barbarooniga E: Liimo banbeelmada
F: liimo Dhanaanta
G: Yaanyada
H: Tufaaxa
I: Cinabka
J: Mooska K: Cambaha
2) KOOXDA Miraha(The Cereal
group):kooxdan ayaa iyana waxaa ka mid
ah miraha Aynu beerano sida:
A: Galleeyda
taa soo Aynu ka sameeysano soorta ,iyo wixii lamidka ah
B: Masagada oo iyadana aan kuba
baanino qofka markuu jabo,ama lagu
umul bixiyo dumarka Soomaaliyeed
marka ay dhalaan, anfaca ay ledahay
darted. 3) KOOXDA Hilibka(The Meat
group):kooxdan ayaa waxaa hoos
imaanaya hilibka xalaasha ah ee ALLAAH
u baneeyey umadiisa, sida
A: hilibka doorada
B: kalluunka C: Hilibka Geela
D: Hilibka lo’da,
E: iyo Hilbaha ariga iyo Idahaba, iyo
dhamaan guud ahaan intii hilib leh ee
Bad iyo barigaba joogta ee ALLAAH
xaalaal ka dhigey. Waxaana meeshan soo galaya Digirta oo
la raac siiyey qeybta hilibka.
Dhinaca kale hilibka aan xalaasha aheyn
ma soo gali karo sida kan Doofaarka oo
kale ama hilibka baqtiga maxaa yeelay
ALLAAH waxa uu xaaraan ka dhigay waa wax dhib noo ah wax faa’iida ahna aysan
inoogu jirin.Dhaqaatiirta reer Galbeedka
dib ayeey ka ogaadeen in uu cuduro fara
badan keeno cunitaanka Hilibka
Doofaarka.
4)KOOXDA Caanaha(The Milk group):Kooxdan ayaa iyaduna waxaa
hoos imaanaya caanaha xoolaha sida:
A: caanaha Geela
B: caanaha Lo’da
C: caanaha Ariga iyo Idaha
marka ay fareesh ka yihiin iyo marka ay gasa cadeey san yihiin ba . Marka qofka
jirkiisa kama maarmayo in uu helo cunto
isku dheeli tiran si uu u helo taasna
waxaa lagama maar maan ah in uu qeyb
ka cuno koox kasta oo kamid ah kooxaha
aan kor ku soo xusnay. Sidoo kale Qubarada cilmiga Nafaqada ee loo
yaqaano
(Nutritionists) ayaa ayaguna hoosta ka
xariiqaya arintan. Cudurada ugu
qatarsan ee kadhasha qofka oo aan helin
cunto isu dheeli tiran ,ayaa waxaa ka mid ah Nafaqo darada ama (Malnutrition).
NOOCYADA VITAMINS YADA IYO MID
KASTA WAXA UU INOO QABTO.
Vitamin A: aan ku bilaaba ee wuxuu
muhiim u yahay wax yaabo Farabadan
sida: koriimada qofka , araga qofka, in qofku yeesho maqaar caafimaad qaba,
waxaa kale uu aad ugu fiican yahay
daboolo fara badan oo jirka gudihiisa ku
yaala. Meelaha aynu ka helno Vitamin-
kan'muhiim ka ah waxaa ka mid
ah:Caanaha iyo wax yaabaha caanaha laga sameeyo,Ukunta, Qudaarta iyo
faakihaadka.
Vitamin B: Vitamin-kan waxa uu inagu
caawiyaa in tamar ama “Energy” laga
helo cuntada si loogu koro, waxaa kale uu
inagu caawiyaa in maqaarka iyo Nerves keena ay noqdaan kuwo caafimaad
qaba . Waxa aynu ka heli karnaa :Miraha
sida: Galleyda, Masagada sidoo kale
Caanaha, Qudaarta, Digirta, Lafta miraha
ku dhex jirta ama Beerka miraha ,iyo
Hilibka Lo’da. Vitamin C: Vitamin kanna waxaa uu ina
siiyaa difaac aan kaga hortagno
qaboowga, waxaa kale uu asaasi u yahay
in qofku helo Ilko caafimaad qaba, Cirrid
caafimaad qaba, waxaa kale ee uu u roon
yahay yahay Xididada dhiiga. Waxaana ka heli karnaa :Qudaarta
fareeshka ah iyo faaki hada.
Vitamin D: vitamin kanna waxaa uu inaga
difaacaa cudurka loo yaqaano lafa
duqoowga ama “Rickets” kaa soo ah in
qofka lafahiisa noqdaan kuwo aan wax tabar ah laheyn, oo qal qalooc
sama.badanaana ilmaha aan marka ay
yar yihiin aan helin aan loo soo ban dhigin
qoraxda waliba in ku fillan lugaha
iyo gacmaha ayaa qal qaloocda waxaa na
uu yeeshaa wax yaabaha Soomaalida ay u taqaan Kala jeedada, hon god
yada.waloow ayna jiraan kuwo dhaxal ku
yimaada . Isha ugu muhiimsan ee laga
helo vitamin kan ayaa ah
Qoraxda.Vitamin D-ga waxaa ka loo lagu
diyaariyaa warshadaha daawooyin ka Kiimikada ah waxaana badanaa lagu
daraa caanaha aan cabno ee
gasacadeeysan.
Vitamin E: vitamin-kan ayaa isagana
waxa uu u fiican yahay Maqaarka waxaa
kale ee uu inagu caawiyaa Unug yada ama “Cells” jirkeena in eey koraan, iyo
bogsooshada dhaawac yada gaara
jirkeena.”Healing”
Vitamin K:
Vitamin kan oo ah mid ka aan ku soo
gaba gabeey nayo darsigeena ayaa isna waxa uu inaga caawiyaa in eey sameey
santo xinjiroowga dhiiga ama “ Blood
Clotting” taa soo ah mid aad muhiim u ah
maaxaa yeelay hadii jirku
dhaawacmo oo aysan samey smeeynin
waxa la yiraahdo xinjiroowga waxeey keenaysaa in qofka u dhiig baxo
dhaawac yar oo aad u fudud kadib
u dhinto.
GABA GABADII Si marka qofka uu u helo
Vitamins yada aan kor ku soo xusnay
waxaa aad u wanaagsan in qofku qaato ama cuno cunto isu dheeli tiran maalin
kasta , taa soo helitaan keedu ay ku
imaan karto in qofku wax ka cuno mid
kastoo ka mid ah afartii qeybood ee
cuntada kuwaa soo kor aynu ku soo
sheegnay. Sidoo kale waxaa jiraan sidaan kor ku
soo xusnay cuduro badan oo ka dhasha
vitamins la aanta Haddaba haddii ay
jiraan dhibaatooyin iyo xanuuno kula soo
darsay ha noqdaan xanuunadaasi kuwo
adag ama kuwo culus ama xanuunadaasi ay hayaan qaar kamida ehelkaada iyo
asxaabtaada la soo xiriir dhaqaatiirta ka
howl gasha website kan dhaqaatiirta
ayaa kuu diyaarisay dhamaan daawo
daryeel caafimaad talo iyo tusaaleyn
caawimaad inshaa allaah mahad sanidiin.